باغ گیاه شناسی ملی ایران
باغ گیاه شناسی باغی است که مجموعه ای از گیاهان بومی و غیربومی با نام های علمی در آن مشخص شده اند. باغ گیاه شناسی از جنبه های مختلفی میتواند مهم باشد؛ و در زمینه های تحقیقاتی (تنوع زیستی، باغبانی، گیاه شناسی)، آموزش دانش آموزان، دانشجویان و آشنایی عموم مردم و حفاظت از گونه ها نقش مهمی ایفا کنند.
باغ گیاهشناسی ملی ایران به وسعت ۱۴۵ هکتار در دامنه جنوبی رشته کوه البرز مرکزی در اراضی چیتگر، در شمال غربی تهران (در محدوده شهرداری منطقه ۲۲ تهران) و در عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و۴۱ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۱۹ دقیقه شرقی در ارتفاع ۱۳۲۰ متری از سطح دریا با شیب اصلی ۲/۶ درصد (شمال به سمت جنوب) و شیب فرعی ۱/۹ درصد (غرب به سمت شرق) واقع گردیده است.
این باغ طوری طراحی شده است که کوه های زاگرس، البرز و هیمالیا ایجاد شده است و به دنبال آن رویشگاه های زاگرس، هیرکانی، البرز جنوبی، هیمالیا بازسازی شده است. طیف وسیعی از گیاهان از رویشگاه های ایران، قفقاز، هیمالیا، چین، ژاپن، اروپا و چمنزارهای آمریکا در این باغ حضور دارند. همچنین ۶ دریاچه و دو رودخانه به همراه دو آبشار، فضای طبیعی و جاذبه گردشگری را در این باغ ایجاد کرده اند.
بخش های مختلف باغ گیاه شناسی ملی ایران
رویشگاه زاگرس باغ گیاه شناسی ملی ایران به دو بخش زاگرس شمالی و جنوبی تقسیم میشود. این رویشگاه شامل انواع گونه های بلوط، پسته، بادام، زالزالک، گلابی، بارانک، سماق و ارغوان است.
رویشگاه هیرکانی مجموعه ای از گونه های سرخس، انواع گیاهان پیازی، ریزوم دار، علفی یکساله و چند ساله است.
رویشگاه البرز جنوبی شامل درختان ارس، توس، بادام، بنه، زالزالک، گلابی وحشی، سماق، زربین و بید است.
رویشگاه قفقاز با پنج بخش از درختان بلند مازو و اوری، آزاد، افرا، بارانک، نمدار به همراه گونه های بومی قفقاز پوشیده شده است.
رویشگاه هیمالیا با توجه به گستردگی که دارد برخی از گونه های گیاهی آن ناحیه که با شرایط آب و هوایی تهران سازگار هستند در باغ گیاهشناسی مستقر هستند که عبارتند از: سدر دئودار، کاج کاشفی، بلوط همیشه سبز، شب خست، صنوبر.
در رویشگاه چین و ژاپن با استفاده از سه عنصر سنگ، آب و گیاه به همراه کاشت گیاهان به صورت توده ای و انفرادی سعی شده است چشم اندازهای زیبا و قابل توجهی ایجاد شود. این بخش از باغ گیاهشناسی پوشیده از سوزنی برگها، گیاهان خزان شوند، گونه های گیاهی صخره زی می باشد.
رویشگاه اروپا مجموعه ای از گونه های درختی و درختچه ای بومی اروپا است که برخی از گونه ها عبارتند از:
– Aesculus hippocastanum
– Carpinus betulus
– Castanea sativa
– Cornus sanguine
– Corylus avellana
– Cytisus scoparius
– Fraxinus angustifolia
– Lonicera xylosteum
– Prunus cerasifera
– Rhamnus cathartica
– Ribes nigrum
– Salix wilhelmsiana
– Taxus baccata
– Tilia platyphyllos
در بخش مربوط به چمن زارهای آمریکا گونه هایی از بازدانگان (کاج، سکویا) و درختان چنار قابل مشاهده است. همچنین ترکیبی از بذر گیاهان علفی چمنزارهای آمریکای شمالی در این قسمت کاشته شده است که تعدادی از این گیاهان به شرایط موجود سازگار شده‌اند و در این بخش از باغ مستقر هستند.
باغ گیاهان دارویی و صنعتی، باغ صخره ای و گیاهان زینتی و باغ سیستماتیک از دیگر بخشهای باغ گیاه شناسی ملی ایران هستند. باغ گیاهان دارویی و صنعتی به منظور آشنایی بازدیدکنندگان از گیاهان دارویی بومی و غیربومی و همچنین حفاظت از تنوع ژنتیکی گیاهان دارویی بومی ایجاد گردیده است. در باغ صخره ای و گیاهان زینتی مجموعه ای از درختان و درختچه های منطقه مدیترانه است. گیاهان آبزی از جمله نیلوفرآبی، لوئی و زنبق کاشته شده اند. باغ سیستماتیک براساس رده بندی علمی گیاهان (سیستم رده بندی کرانکوئیست) ایجاد شده است. در ورودی این مجموعه، گروه بازدانگان قرار دارند. از نهاندانگان موجود در این مجموعه اکثریت با دولپه ای ها است. هدف از ایجاد این مجموعه از باغ گیاه شناسی ایجاد محیطی برای آموزش عملی علم گیاهشناسی به خصوص سیستماتیک گیاهی به رشته های علوم گیاهی و کشاورزی است.
از دیگر جاذبه های باغ گیاه شناسی ملی ایران میتوان به باغ پیازهای ایرانی و باغ میوه های بومی ایران اشاره کرد. گیاهان پیازی به‌دلیل گل‌های زیبایشان در باغبانی بسیار مورد توجه‌اند. گیاهان پیازدار، ریزوم‌دار و غده‌دار از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری و بر اساس تنوع رویشگاه، میزان بارندگی و جهت تابش نور در چهار طبقه با اختلاف ارتفاع حدود نیم متر در باغ کاشته شده‌اند. باغ میوه‌های بومی ایران با هدف حفظ ذخایر ژنتیکی ارقام میوه بومی ایجاد شده است. تعداد رقم‌های جمع‌آوری شده و موجود در باغ میوه ۳۴۶ رقم است که عبارتند از: انگور، انجیر، ازگیل، انار، آلبالو، گیلاس، آلو، به، پسته، توت، زالزلک، زردآلو، سیب، زیتون، سنجد، گلابی، گردو، فندق، هلو، شلیل، عناب و غیره می‌باشند.
رویشگاه جنوب ایران، به صورت گلخانه‌ای در ضلع جنوبی میدان مرکزی باغ ایجاد گردیده است که از سه قسمت مجزا تشکیل شده است. بخشی از این گلخانه برای ایجاد جنگل‌های مانگرو طراحی گردیده است. به منظور آشنایی بازدیدکنندگان با رویشگاه‌ها و گونه‌های گیاهی موجود در جنوب کشور این بخش از باغ گیاهشناسی طراحی شده است.